Kronik Böbrek Yetmezliğinde Diyet

Böbreklerin en önemli görevi besinlerin vücutta kullanılması sonucu oluşan atık maddelerin uzaklaştırılmasıdır. Kronik böbrek yetmezliğinde böbrek fonksiyonları vücut sıvılarının dengesini düzenleyemeyecek şekilde ilerleyici ve geri dönüşümsüz olarak bozulur. Böbrekler görevlerini yerine getiremeyince kandaki üre ve kreatin seviyeleri yükselir; kandaki elekrolit dengesi bozulur ve özellikle kan değerlerindeki potasyum ve fosfor mineralinde yükselme görülür. Böbrek hastalıklarında beslenme tedavisi uygulanırken; günlük alınan enerji ve protein miktarına, ideal vücut ağırlığına ve böbrek yetmezliği diyet listesi içinde sodyum, potasyum, fosfor, sıvı ve vitamin değerlerine dikkat edilmesi gerekir.

Diyet listesi planında aşağıdaki maddelere dikkat edilmelidir

• Vücutta doku ve organların çalışması için yeterli enerji alımı önemlidir. Enerji aynı zamanda vücut ağırlığının korunmasında, ideal kiloya ulaşılmasında, kas yapımında ve onarımında etkili olur. Günlük kilogram başına 35-40 kal alınabilir .
• Karbonhidrat kaynakları kalorinin %60-65’ini oluşturmalıdır. Böbrek hastası bireyleri kepekli tahıl ürünleri tüketmemeli ve tuzsuz ekmeklerden tercih etmelidir. Yağ içeriği yüksek olmamalıdır ve kalorinin %25-30’unu oluşturmalıdır. Katı yağlar yerine zeytinyağı, ayçiçekyağı, mısırözü yağı veya fındık yağı gibi sıvı yağ çeşitlerinden tercih edilmelidir. İhtiyaçtan fazla yağ alımının vücutta kilo artışını sağlayacağı da unutulmamalıdır.
• Protein miktarı kan değerlerine ve diyalize girme durumuna göre iyi ayarlanmalıdır. Savunma sistemi, kas ve doku yapımı için protein kaynaklarının tedavideki önemi yüksektir. Proteinler; süt, peynir, et, tavuk, yumurta gibi hayvansal kaynaklardan ya da sebze, tahıl, kurubaklagil gibi bitkisel kaynaklardan alınabilir.
• Sodyum mineralinin (TUZ) miktarı kısıtlanmalıdır. Fazla sodyum alımı hipertansiyona, kalp yetmezliğine ve ödem oluşumuna neden olabilir. Zeytin, turşu, salamura besinler, dondurulmuş ürünler ve işlenmiş şarküteri ürünlerden uzak durulması gerekir.
• Böbrek fosfor mineralinin düzeyini ayarlayamaz ve kanda fosfor yüksekliği görülebilir. Yüksek fosfor düzeyi kemiklerden kalsiyum kaybına ve kemik kırılmalarına neden olabilir. Bu yüzden fosfordan yüksek olan süt, yoğurt, peynir, dondurma, kurubaklagiller, yağlı tohumlar, et çeşitlerinin tüketimi sınırlandırılabilir.
• Potasyum minerali, böbrek yetmezliğinin ileri dönemlerinde kanda yüksek düzeyde görülebilir. Yüksek potasyum düzeyi hayati tehlikelere neden olabilir. Bu yüzden kandaki potasyum mineralinin düzeyine dikkat edilmesi gerekir. Bu süreçte potasyum mineralinden yüksek olan; kuru yemiş, kurubaklagil, kuru meyve, patates, havuç, mantar, koyu yeşil yapraklı sebzeler, muz, kavun, kayısı ve tahin-pekmez gibi besinlerden uzak durulması gerekir.
• Hastalığın ilerlediği durumlarda alınan sıvı miktarına dikkat edilmesi gerekir. Bir gün önceki idrar miktarına(ml) + 500 ml eklenip günlük sıvı miktarı hesaplanabilir. Su, ıhlamur, çorba, süt ve ayran tüketimi sıvı miktarına dahil edilmelidir.

Böbrek Yetmezliğinde Yasak Olan Yiyecekler ve Beslenme Önerileri Nelerdir?

• Potasyum ve fosfor mineralinin besinlerdeki miktarının düşürülmesi için sebze ve kurubaklagil yemekleri haşalama suları döküldükten sonra pişirilebilir.
• Protein kısıtlaması olduğu durumlarda kaliteli protein kaynağı olan yumurta (özellikle beyazı) tüketilebilir.
• Sıvı kontrollünün sağlanması için küçük bardaklarda sıvı tüketimi tercih edilebilir.
• Tuzsuz ekmek ve tahıl çeşitlerinden tercih edilmelidir.
• Önerilenden fazla süt, yoğurt, peynir, yumurta, et, tavuk ve balık tüketilmemelidir.
• Kola gibi asitli içeçekler, et suyu tabletleri, kek, pasta, çikolata gibi besinler tüketilmemelidir.
• Potasyum içeriği yüksek olan kuru yemiş, kuru baklagil, kurutulmuş meyve ve sebzeler, patates, mantar, havuç, kayısı, kavun, muz, hurma, ıspanak, maydanoz gibi koyu yeşil yapraklı sebzelerin tüketimine dikkat edilmesi gerekir.
• Fosfor içeriği yüksek süt ve süt ürünleri; et, balık ve sakatat; kurubaklagil; ceviz ve fındık gibi yağılı tohumların tüketim miktarına dikkat edilmelidir.
• Sodyum içeriği yüksek olan salam, sosis, sucuk, pastırma, zeytin, dondurulmuş besinler, konserveler ve salamuralar tüketilmemelidir.
• Potasyum mineralinin konrol edilemesi için bazı sebze yemeklerinin tüketim porsiyonunu dikkat edilmesi gerekir.

Diyaliz Hastalarının Diyetinde Tuz

Diyaliz hastalarının vücudunda (yeterli miktarda atılmadığı için) tuz birikir. Bu tuz susamaya yol açar, fazla su içilmesi durumunda vücutta şişlikler (ödem) görülür, tansiyon yükselir ve kalp yetmezliği ortaya çıkar. Bu nedenle yiyeceklerinizi tuzsuz tüketmek önemlidir. Günlük alınan tuz miktarı 1-2 gramı geçmemelidir.

Tuz kısıtlaması sırasında dikkat etmeniz gereken noktalar: 

Yemeklerinizin ve salatalarınızın üzerine tuz eklemeyiniz.

Tuzsuz ekmek tüketmeyi tercih ediniz. 

Zeytin, turşu, pastırma, sucuk ve konserve gibi çok tuz  içeren besinlerin tüketilmemesi gerekir. 

Yemeklerinizi soğan, sarımsak, karabiber, tarçın, kimyon gibi çeşni verici baharatları ekleyerek lezzetlendirebilirsiniz.

Diyaliz Hastalarının Diyetinde Sıvı Alımı

Günlük alınan sıvı miktarıyla birçok diyaliz hastasının başı derttedir. Diyalizde geçen süre ilerledikçe pek çok hastanın idrarı tamamen kesilir. Bu nedenle vücuda alınan sıvılar (su, diğer içecekler ve besinler) vücutta sıvı birikimine neden olur.

Bir iki gün içinde vücut ağırlığınızın artması ve el ayak bileklerinde ödem oluşması aldığınız sıvının fazla olduğunu ve vücuttan atılamadığını gösterir. İki diyaliz seansı arasında 1,5 -2 kg’dan fazla kilo almamaya özen göstermelisiniz.

Bu durumda hem su fazlalığı nedeniyle oluşacak sorunlar (nefes darlığı, tansiyon yüksekliği, kalp yetersizliği vb.) hem de diyaliz sırasında fazla suyun çekilmesine bağlı olarak, adale krampları ve tansiyon düşüklüğü gibi belirtiler görülebilir.